Baş Dönmesi (Vertigo)

Baş Dönmesi (Vertigo)

Santral vertigo:

Beyinden kaynaklanan rahatsızlıklar sonucu meydana gelmektedir. Santral vertigolar, beyinde tümör, kanama, damarlarda anevrizma ya da beyin damarlarının farklı bozukluklarından kaynaklanabilmektedir. Hastanın detaylı hikayesi ve fiziksel muayene sonucu hangi vertigo türü olduğu belirlenebilmektedir. Santral vertigoda hastalar Nöroloji Bölümü’ne yönlendirilmektedir.

Periferik vertigo:

Periferik vertigo iç kulak ya da orta kulaktaki denge merkezinin etkilenmesine bağlı olarak dengenin bozulmasıdır. Periferik vertigoya boyun ağrıları gibi kas iskelet sistemindeki herhangi bir sıkıntı ya da hipotiroidi, hipertiroidi ya da hipoglisemi gibi metabolik hastalıklarda neden olabilmektedir. Hasta vertigo şikayetiyle geldiği zaman ilk olarak kulakla ilgili bir sıkıntısı olup olmadığına bakılmaktadır. Hastalardan genel metabolik tetkikleri istenmektedir. Şeker, kolesterol, trioit, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri ayrıca kişinin tansiyonuna kadar bütün tetkiklerine bakılmaktadır. Çünkü bunların hepsi vertigo ataklarını tetikleyebilmektedir. Vücuttaki her hangi bir dengesizlik vertigo ataklarıyla kendini gösterebilmektedir.

Halk dilinde kristal oynaması olarak bilinen “Bening Paroksismal Pozisyonel Vertigo” (BPPV)  en sık görülen vertigo çeşididir. İç kulaktaki denge merkezinde bulunan kristallerin arka yarım daire kanallarına düşmesi sonucu oluşmaktadır. İç kulak kristallerinin yerinden oynamasında, kişi yatakta, sağdan sola dönerken ya da sırt üstü yattığı zaman başı dönmektedir. Bunun haricinde iç kulaktaki üst solunum yolları enfeksiyonu sonrasında oluşan nörömit denilen sinir iltihapları ve Meniere hastalığı da kulaktan kaynaklanan baş dönmeleri yani periferik vertigo çeşitleri arasında bulunmaktadır.

Kişi baş dönmesi şikayetiyle geldiği zaman baş dönmesinin neden kaynaklandığını anlayabilmek adına bazı testler yapılmaktadır. Periferik vertigo, iç kulakta yer alan 3 adet denge kanalından herhangi birinin etkilenmesi ve duyu hücrelerini uyarması baş dönmesine neden olabilmektedir. Bu kanallar farklı şekillerde etkilenebilmektedir. Bazı hastalarda tek bir kanal etkilenebilirken bazı hastaların 2 ya da 3 kanalı birden etkilenebilmektedir. Bunların ayrımı özel bir bulgu ile yapılabilmektedir.

Vertigo belirtileri nelerdir?

Periferik vertigonun ilk belirtisi baş dönmesidir. Hastalar bu baş dönmesinin gece uyurken bile uyandıran bir dönme olarak tanımlamaktadır.5-10 saniye süren anlık dönmeler yaşanabilir. Hastalar kafa sabitlenince baş dönmesinin geçtiğini ama kafa hareket ettiğinde baş dönmesinin tekrarlandığını belirtirler. Çok hafif baş hareketleri; aşağı yukarı bakmak, eğilip kalkmak, yatakta sağa veya sola dönmek gibi eylemler kısa süren baş dönmeleri yaratmaktadır. Bu durum gün içinde devam etmektedir. Vertigoya kulak çınlaması ve mide bulantısı da eşlik edebilmektedir. Vertigo ile birlikte konuşma güçlüğü, baş ağrısı, bilinç kaybı görülüyorsa zaman kaybedilmeden doktora başvurulmalıdır.

Menier hastalığı denilen vertigo tipinde ise baş dönmeleri kısa sürmemektedir. Menier hastalığı; kulağın denge kanallarının icindeki endolenf denilen sıvıda artışa bağlı basınç artışı ile oluşmaktadır. Menier hastalığında çok şiddetli bir vertigo görülmektedir. Vertigo ataklar halinde olur. Hastalarda, baş dönmesinin yanında mide bulantısı ve kusma şikayetleri de çok sık görülebilmektedir. Kulakta dolgunluk, uğultu, çınlama özellikle görülmektedir. Özellikle Menier hastalığının tipik bulguları kulakta çınlama ve dolgunluk hissi, uğultu ve duyma kayıplarıdır. Periferik vertigo çeşitlerinde tanı bu belirtilere göre belirlenebilmektedir.

Vertigo nedenleri nedir?

Periferik vertigo iç kulağı etkileyen hastalıkların ve durumların bir belirtisidir. Üst solunum yolu enfeksiyonları, iç kulak enfeksiyonları, boyun ağrıları, metabolik hastalıklar ve alerjiler vertigo nedenleri arasında yer alır. Stres, uykusuzluk, çok fazla sigara ve alkol kullanımı vertigoya sebep olabilmektedir. Ayrıca aşırı tuz, kafein içeren kola, çikolata ve kahve de periferik vertigonun nedenleri arasında yer almaktdır. 

Vertigo tanısı nasıl konur?

Hastanın detaylı hikayesi ve fiziksel muayene sonucu periferik vertigo tanısı konmaktadır. Baş dönmesi şikayetiyle gelen hastanın yürüyüşü kontrol edilmektedir. Dikkat edilen belli yürüyüş tipleri vardır. Hastaların baş dönmesine el ve kollarda uyuşma ve karıncalanma gibi nörolojik bulgular eşlik ediyorsa yine Nöroloji Bölümü’ne yönlendirilmelidir.  

Dix Hallpike testi:

Hastanın başı 45 derece yana çevrildikten sonra arkaya yatırılıp, baş yaklaşık 30 derece aşağıya sarkıtıldığında ortaya çıkan istemsiz göz hareketi gözlenmesi ile konur. Gözde spontan atma, kendiliğinden atma denilen hareket takip edilmektedir. Eğer hastada bu gözlemleniyorsa bunun kulakla ilgili bir baş dönmesi olduğunu tespit edilebilmektedir. Ayrıca Roll( spin yuvarlama) testi de tanı konmasına yardımcıdır.

Vertigo nasıl geçer, tedavi yöntemleri nelerdir?

Benign pozisyonel vertigoda kristal oynamasının olduğu vertigo tipi düzeltme manevralarıyla tedavi edilebilmektedir. Bening pozisyonel vertigoda uygulanan manevralar bulunmaktadır. Dix-Halpike testi ile tanı konulup Epley manevrasıyla düzeltilebilmektedir. Manevralardan önce hastalara ilaç verilmemesi gerekmektedir. Düzeltme manevraları seanslar şeklinde olmaktadır. İlk seanslarda manevralar baş dönmesi iyice azalana kadar yapılmaktadır. Daha sonra seanslar 4-5 günde bir tekrarlanabiliyor. Tekrarlama süresi hastaya göre değişmektedir. Baş dönmeleri çok şiddetliyse ve kulakta birkaç kanalda birden kristal oynaması olmuşsa aynı zamanda ilaç tedavisi de yapılmaktadır.

Vertigosu olanlar nelere dikkat etmeli?

Uyku düzeni vertigosu olanların dikkat etmesi gereken unsurların başında gelmelidir. Düzensiz ve yetersiz uyku kişilerin dinlenememesine ve vertigo da dahil bir çok hastalığa davetiye çıkarmaktadır. Düzenli ve yeterli uykuya herkesin özen göstermesi gerekmektedir.

Stresten uzak durulması, yani kişiyi strese sokan faktörlerin kişinin hayatından çıkarılması gerekmektedir. Aşırı stresin bağışıklık sistemini de olumsuz etkilediği için stresten uzak durmak önemlidir.

Güçlü bir bağışıklık sistemiyle vertigo dair birçok hastalıktan korunabilmek mümkündür. Bu sebeple sağlıklı ve taze gıdalar tüketilmeli, aşırı tuzlu, yağlı ve işlenmiş gıdalardan uzak durulmalıdır. Vitamin ve mineral değerlerinin, özellikle D vitaminin normal seviyelerde olması da yine bağışıklığın kuvvetli olmasını sağlamaktadır.

Vertigo tedavisinden sonra hareketli sporlardan ve ani hareketler yapmaktan kaçınılmalıdır. Bol sıvı tüketilmeli, kahve, kola ve çikolata gibi kafein içeren yiyecek ve içeceklerden uzak durulmalı ayrıca sigara kullanımına son verilmelidir.

Vertigo genellikle hareket edilmeden oluşan baş dönmesi olarak tarif edilmektedir. Halk dilinde kristal oynaması olarak da bilinmektedir. Kişinin günlük yaşamını zorlaştıran ve hayat kalitesini düşüren hastalıklar arasında yer almaktadır. Vertigo başka hastalıkların belirtisi olabildiği gibi tek başına da görülebilmektedir. Santral ve periferik vertigo olarak ikiye ayrılmaktadır. Santral vertigo Nöroloji Bölümü, periferik vertigo ise Kulak Burun ve Boğaz Hastalıkları Bölümünün uzmanlık alanına girmektedir.